လီလီပန္း စိုက္ပ်ိဳးျခင္း ( Lily flower cultivation )

• စို္က္ပ်ိဳးနည္း

အလြယ္တကူစိုက္ပ်ိဳးျဖစ္ထြန္းေသာ္လည္း ပန္းပြင့္မ်ားပြင့္ရန္ ေအး၍ေျခာက္ေသြ႕ေသာ ရာသီဥတု လိုအပ္ပါသည္။     သမပိုင္းႏွင့္ အနည္းငယ္ပူေသာ ေဒသမ်ားတြင္  က်ယ္ျပန္႔စြာ စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။  ေနေရာင္ အျပည့္အဝရရွိမွုကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္သည္။  ေျမႀကီးအစိုဓါတ္ရွိလၽွင္ တႏွစ္ပတ္လုံး မည္သည့္ အခ်ိန္တြင္မဆို စိုက္ပ်ိဳးနိုင္သည္။ 

မ်ိဳးကြဲမ်ား

 မ်ိဳးကြဲေပါင္း ၁၀၀ေက်ာ္ရွိသည္။ လီလီပန္းမ်ားသည္  အလြယ္တကူ ျဖစ္ထြန္းလြယ္သည္။ အေရာင္အားျဖင့္ အျဖဴ၊ အဝါ၊ ပန္းေရာင္၊ အနီေရာင္၊ ခရမ္းေရာင္မ်ားရွိသည္။ ပန္းပြင့္မ်ားေပၚတြင္ အစက္မ်ား(သို႔) အစင္းေၾကာင္းမ်ား ပါရွိသည္။ အသီးမွာ အခန္းသုံးခန္းပါသည္။ အသီးအတြင္းရွိမ်ိဳးေစ့မ်ားသည္ ေႏြအခါတြင္ရင့္မွည့္ၿပီး အေစ့မွ အပင္ေပါက္ခ်ိန္ မတူၾကပါ။

မ်ိဳးေရြးခ်ယ္ျခင္း

ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ အမ်ားဆုံး စိုက္ပ်ိဳးၾကေသာမ်ိဳးမွာ အျဖဴေရာင္လီလီပန္း ျဖစ္ၿပီး မ်ိဳးဥေစ်းသက္သာသည္။  တစ္ခိုင္ပါ ပန္းအပြင့္ မ်ားသည္။ 

အပင္ေျခတြင္ အဖူးအေသးေလးမ်ား ရွိသည္။ အခ်ိဳ႕ မ်ိဳးမ်ားတြင္ အဖူးမ်ားကို ေျမမ်က္ႏွာျပင္အေပၚနားတြင္ ေတြ႕ရၿပီး အခ်ိဳ႕ ေျမႀကီးအတြင္းတြင္သာ ေတြ႕ရသည္။ ပုံမွန္အားျဖင့္ အပင္ေျခရွိအျမစ္ မ်ားမွ ထူးျခားေသာအျမစ္ မ်ားက အဖူးမ်ားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲကာ  အပင္အသစ္အျဖစ္ ထိုးထြက္လာသည္။

ေျမအမ်ိဳးအစား

ေရစီးဆင္းမွုေကာင္းမြန္ေသာ pH  ၅ - ၅.၆ ေအာက္ ရွိသည့္ေျမတြင္ ေကာင္းစြာျဖစ္ထြန္းသည္။ စိုစြတ္မွု  ရွိရန္ လိုအပ္ ေသာ္လည္း ေရဝပ္လို႔မရပါ။ အရိပ္အနည္းငယ္လိုအပ္သည္။ 

စိုက္ပ်ိဳးျခင္းအဆင့္ဆင့္

မ်ိဳးေစ့မ်ားႏွင့္ မ်ိဳးဥမ်ားမွ စိုက္ပ်ိဳးနိုင္ေသာ္လည္း မ်ိဳးဥ မ်ားမွသာ အဓိကထား စိုက္ပ်ိဳးၾကသည္။

စိုက္ပ်ိဳးမည့္မ်ိဳးဥ ေရြးခ်ယ္ျခင္း ( Seed Selection Stage Bulbs )

မ်ိဳးဥမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးရန္အတြက္ ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ မ်ိဳးဥအရြယ္အစားသည္ အခ်င္း အနည္းဆုံး ၃ လက္မ ရွိရန္ လိုအပ္သည္။   တူးေဖာ္ၿပီးမ်ိဳးဥမ်ားကို ခ်က္ခ်င္းစိုက္ပါ။  မ်ိဳးဥမ်ားတူးေဖာ္ၿပီးပါက အပူခ်ိန္ (၁၀ - ၁၅) ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ ၊ တိုက္ရိုက္ေနေရာင္က်ေရာက္မွု မရွိေသာေနရာတြင္ ပလပ္စတစ္အိတ္ထဲထည့္ၿပီး အိတ္အဝကိုဖြင့္၍ ထားပါ။ ပလပ္စတစ္အိတ္ဖြင့္ၿပီး အပူခ်ိန္ ( ၀ - ၂ ) ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ တြင္ (၂) ပတ္အခ်ိန္ကာအထိ သိုေလွာင္နိုင္ၿပီး ( ၂ - ၅) ဒီဂရီစင္တီဂရိတ္ တြင္ တစ္ပတ္သာ သိုေလွာင္နိုင္သည္။

တူးေဖာ္ထားသည္မွာ ၾကာျမင့္ေသာ၊ အပူခ်ိန္ျမင့္မွာ သိမ္းထားတဲ့မ်ိဳးဥ  ၊ စနစ္တက် သိုေလွာင္ထားမွုမရွိေသာ မ်ိဳးဥ မ်ား ကို စိုက္ပ်ိဳးခဲ့ပါက ပန္းပြင့္ရိုးတံတိုျခင္း ႏွင့္  ပန္းပြင္အေရအတြက္နည္းျခင္းတို႔ ျဖစ္ေစမည္။

ဒီဇင္ဘာ  ကဲ့သို႔ ေအးေသာရာသီတြင္ စိုက္ပ်ိဳးပါက ၃ လက္မ အခ်င္းရွိေသာ မ်ိဳးဥမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳး သင့္ေပမယ့္ ဧၿပီလကဲ့သို႔ ပူေသာရာသီမွာ စတင္စိုက္ပ်ိဳးပါက အခ်င္း ၄ - ၅ လက္မ ရွိေသာ မ်ိဳးဥမ်ားကို ေရြးခ်ယ္စိုက္ပ်ိဳးပါ။

စိုက္ပ်ိဳးမည့္ မ်ိဳးဥမ်ားသည္ ေရာဂါကင္း လတ္ဆတ္ၿပီး အျမစ္မ်ား သန္မာရန္ လိုအပ္သည္။ အပင္ စိုက္ပ်ိဳးမည့္ စိုက္ေဘာင္ႏွင့္ စိုက္က်င္းအနက္၊ အကြာအေဝးမ်ားကို စိုက္ပ်ိဳးမည့္ မ်ိဳးဥ အရြယ္အစားေပၚ မူတည္ၿပီး ေရြးခ်ယ္ပါ။ အျမစ္ေကာင္းမြန္စြာႀကီးထြားရန္အတြက္ စိုက္ပ်ိဳးမည့္ေျမသည္ ေရာဂါကင္းရန္ လိုအပ္သည္။

မွိုသတ္ေဆး တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို စိုက္ေဘာင္ေပၚျဖဴး၍ အေပၚယံေျမျဖင့္ ေရာေမႊပါ။မ်ိဳးဥပုပ္ျခင္းႏွင့္ ေျမေဆာင္မွိုေရာဂါ ႀကိဳတင္ကာကြယ္နိုင္မည္။ 

စိုက္ေဘာင္မ်ားတြင္ အပင္ခ်မစိုက္မွီ ေကာင္းစြာေဆြးေျမ့ေသာ ႏြားေခ်း ၂ တန္  ႏွုန္း  ထည့္ပါ။  သတိျပဳရန္မွာ မ်ိဳးဥမ်ားခ်မစိုက္ခင္ ျပင္ဆင္ထားေသာစိုက္ေဘာင္ကို ၆ နာရီ ႀကိဳတင္ေရေလာင္းထားရန္ျဖစ္သည္။

မ်ိဳးဥမ်ား ခ်မစိုက္ခင္ စိုက္မည့္ေျမေနရာသည္ ေအးေနရန္လိုအပ္သည္။  မနက္ခင္း သို႔ ညေနခင္းတြင္ စိုက္သင့္သည္။ 

လီလီပန္းပင္သည္   ေနေရာင္ကို ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ေပမယ့္   မ်ိဳးဥမ်ားကေတာ့ ေအးတဲ့ရာသီဥတုကို ႀကိဳက္သည္။  စိုက္က်င္းအနက္ကို ၆ လက္မထိ တူးရန္လိုအပ္သည္။ စိုက္က်င္းနက္နက္တူးျခင္းျဖင့္ မ်ိဳးဥမ်ားကို    အပူမွ ကာကြယ္ ႐ုံသာမက   ပန္းပင္၏ ပင္စည္မ်ားကိုလည္း ပိုသန္မာေစပါသည္။

ပင္ၾကား ၈ လက္မ အကြာထား၍ စိုက္ပ်ိဳးပါ။ ေနေရာင္အျပည့္အ၀ ရရွိဖို႔လိုအပ္သည္။ တပတ္အတြင္း   မိုးေရခ်ိန္  တစ္လက္မ ေအာက္သာ ရြာသြန္းရင္ ေရေလာင္းရန္လိုအပ္သည္။ လီလီအပင္ကို  ေျမႀကီးစိုရႊဲတဲ့အထိ   (အပင္ေအာက္ ၆လက္မ အနက္ထိေရေရာက္ေအာင္) ေရေလာင္းျခင္းျဖင့္ လီလီအပင္ ႀကီးထြားဖို႔အတြက္ အားေပး သည္။ 

ေျမဖုံးျခင္း ( Giving Phase Mulch ) 

စိုက္ၿပီးၿပီးခ်င္း ႏွပ္စာ သို႔ စပါးခြံ သို႔ ရိုးျဖတ္ တခုခုျဖင့္စိုက္ေဘာင္အား ဖုံးအုပ္ပါ။ အပူမ်ားျခင္း၊ ေျခာက္ေသြ႕ျခင္းမွ ကာကြယ္နိုင္သည္။ စိုက္ပ်ိဳးသည့္အခါ  မ်ိဳးဥမ်ားကို အျမစ္မ်ား ထိခိုက္မွုမရွိေစရန္ အလြန္ ဖိသိပ္ စိုက္ပ်ိဳးျခင္းမျပဳရ။

အပူခ်ိန္ျမင့္လြန္းပါက ပန္းမ်ိဳးဥမ်ား ပ်က္စီးနိုင္ပါသည္။ သတိျပဳရန္မွာ   အပင္ေျခဖုံးရန္   အသုံးျပဳေသာေျမတြင္ ပက္က်ိမ်ား ကင္းစင္ရန္လိုအပ္သည္။ 

ေပါင္းႏွိမ္နင္းျခင္း

ေပါင္းသတ္ေဆးသုံးစြဲျခင္းသည္ မ်ိဳးဥ ႀကီးထြားမွုကို ထိခိုက္နိုင္၍ မသုံးစြဲသင့္ပါ။ အေညႇာင့္ေပါက္ၿပီးအပင္မ်ား ၾကားတြင္ လက္ျဖင့္ ၾကားေပါင္းလိုက္ျခင္းကို အပင္စေပါက္လာခ်ိန္တြင္ ျပဳလုပ္ပါ။

ေျမၾသဇာထည့္သြင္းျခင္း( Ferlilizer Stage )

အေညႇာင့္ေပါက္ အျမစ္စတင္ထြက္သည့္အခ်ိန္ ၊ အပင္အျမစ္မ်ား စတင္ႀကီးထြားလာခ်ိန္တြင္  ေျမၾသဇာ ထည့္ရန္ မလိုအပ္ပါ။  

စိုက္ပ်ိဳးသည့္ရက္မွစ  ၃ ပတ္ ေျမာက္၊ အျမစ္ေျမတြင္စြဲသည့္အခ်ိန္မွစ၍ ပိုတက္မ်ားေသာ ဓါတ္ေျမၾသဇာ အရည္ကို ၂ ပတ္တစ္ႀကိမ္ ျဖန္းပါ။

 အပင္အျမင့္ တစ္ေပ ခန္႔ေရာက္လၽွင္ ယိုင္လဲမွုမရွိေအာင္ ပင္စည္ကို ထိန္းခ်ည္ေပးပါ။

ပန္းပြင့္ေသာရာသီေရာက္တဲ့အခါ   ပန္းျဖတ္တဲ့အခ်ိန္ ပန္းပင္စည္ရဲ့ ၃ ပုံ ၁ ပုံ ကို ခ်န္ၿပီး ပန္းကို  ျဖတ္ပါ။ ထပ္ထြက္လာမည့္ပန္းခိုင္မ်ားကို ဆက္လက္ႀကီးထြားေစသည္။ ေျမႀကီးထဲရွိ အဖူးမ်ားကို အဟာရဓါတ္ေရာက္ရွိၿပီး ေနာင္ႏွစ္တြင္ ပန္းပြင့္ရန္အတြက္ အေထာက္ အကူျဖစ္ေစသည္။

ပန္းပင္ေျခတြင္  ေျမႀကီးမွ အျမင့္ ၅ လက္မ ထိ ေျမဖုံးေပးျခင္းျဖင့္ ပန္းဥမ်ားကို   ပို၍ႀကီးထြားေစသည္။  မိုးရြာၿပီး ေရစီးဆင္းမွုညံ့ေသာေနရာမ်ားတြင္ ယင္းကဲ့သို႔ ပိုၿပီးဂ႐ုစိုက္ ျပဳလုပ္ေပးပါ။

ပန္းခူးသည့္အခါ ဆြဲႏွုတ္ျခင္းမျပဳရ။ 

ပန္းပြင့္မ်ားအားလုံး ခူးဆြတ္ၿပီးခ်ိန္တြင္ ခ်န္ထားေသာပန္းပင္၏ ပင္စည္အေျခတြင္ ေျမေဆြးမ်ားဖုံးျခင္းႏွင့္ မွန္မွန္ ေရေလာင္းေပးပါ။ မ်ိဳးဥဆက္လက္ၿပီး ႀကီးထြားေစမည္။ 

က်ေရာက္ေသာ ပိုး ႏွင့္ ေရာဂါမ်ား

ၿပ ( Aphids) ၊ ပင္စည္ႏွင့္ အရြက္စားေသာက္ဖ်က္ဆီးသည့္က်ိဳင္း (lily  beetle) အပင္ေပါက္မ်ား ၊ အရြက္ မ်ားႏွင့္ ပန္းပြင့္မ်ားကို စားေသာက္ဖ်က္ဆီးသည့္ ခ႐ု၊ ပက္က်ိ ၊ မ်ားက်ေရာက္တတ္ပါသည္။

 ပိုးသတ္ေဆးမ်ားသုံးစြဲ၍ ထိေရာက္စြာႏွိမ္နင္းနိုင္ပါသည္။

မွိုေရာဂါမ်ား အရြက္မ်ားတြင္က်ေရာက္တတ္ၿပီး ေျမႀကီးအတြင္းရွိ မ်ိဳးဥပုပ္ျခင္းမ်ားလည္း ျဖစ္တတ္ပါသည္။ မွိုသတ္ေဆးမ်ား ေျမႀကီးေပၚသို႔ ပက္ျဖန္းနိုင္ပါသည္။

မွတ္ခ်က္။   စိုက္ပ်ိဳးသည့္ေနရာေဒသအလိုက္  ေအးေသာကာလျဖတ္သန္းခ်ိန္၊ ေန႔ ည အပူခ်ိန္

ကြာျခားခ်က္တို႔သည္ ပန္းပင္အျမင့္ ၊ ပန္းပြင့္အရည္ေသြးႏွင့္ အေရအတြက္ကို  

လႊမ္းမိုးပါသည္။

Aye Thanda Soe

3.9.2017 (Sun day)

Ref; - Easter lily Production by John Erwin,Dept of Horticultural Science,University  of  Minnesota 

      ( Nov-2002)

-About the lily flower and Plant Cultivation Method Lily right

-Growing & gardening of easter lilies – lilium longiflorum by master gardener program

- lily forcing guide by international  flower bulb center